Samenvatting

Samenvatting sociologie 17/20 eerste zit!

0 keer verkocht

Vak
Sociologie (K000459A)

Instelling
Universiteit Gent (UGent)

Laat je niet afschrikken door de hoeveelheid in pagina's, ik gebruik veel witregels en interlinie 1,5 + ik zorg ervoor dat alles duidelijk genoeg is en je niet meer in je cursus hoeft te kijken. Met deze samenvatting behaalde ik een 17/20 in eerste zit.

[Meer zien]

Voorbeeld 10 van de 224 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 4 juni 2025
Aantal pagina's 224
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

INHOUDSOPGAVE

hoofdstuk 1: sociologie, een eerste kennismaking ..............................................................................................5
1.1. inleiding: niet iedereen leeft even lang ....................................................................................................5
1.2. de sociologische verbeelding .................................................................................................................. 6
1.3. van gedrag tot samenleving..................................................................................................................... 7
1.3.1. gedrag ..............................................................................................................................................7
1.3.2. sociaal handelen ............................................................................................................................. 8
1.3.3. interactie ........................................................................................................................................ 12
1.3.4. vormen van interactie ................................................................................................................... 13
1.3.5. de stolling van interactie in cultuur en structuur......................................................................... 15
1.3.6. de context ..................................................................................................................................... 16
1.4. de sociologie en aanverwante disciplines .............................................................................................. 17
1.5. de basisregels bij de uitvoering van sociologisch onderzoek ................................................................. 21
1.5.1. objectiviteit .................................................................................................................................... 21
1.5.2. concepten ...................................................................................................................................... 21
1.5.3. generalisatie .................................................................................................................................. 21
1.5.4. empirisch materiaal ....................................................................................................................... 21
1.5.5. cumulativiteit................................................................................................................................. 22
1.5.6. verifieerbare rapportering ............................................................................................................ 22
1.6. kwantitatief of kwalitatief ..................................................................................................................... 23
1.6.1. de kwantitatieve benadering: het positivisme ........................................................................... 24
1.6.2. de kwalitatieve benadering: nadruk op betekenis ..................................................................... 26
1.7. sociologie voor wie en voor wat? ........................................................................................................... 29
1.8. slotbeschouwing ................................................................................................................................... 30

hoofdstuk 2: cultuur ............................................................................................................................................ 36
2.1. inhoud van het georganiseerde samenleven: cultuur ............................................................................36
2.1.1. inleiding ........................................................................................................................................ 36
2.1.2. is cultuur een fysieke of menselijke eigenschap ......................................................................... 39
2.1.3. symbolen tekens en taal .............................................................................................................. 40
2.1.4. de componenten van cultuur ...................................................................................................... 42
2.1.5. kernmerken die culturen van elkaar onderscheiden .................................................................. 44
2.1.6. ontstaan van cultuur .................................................................................................................... 45
2.1.7. cultuur als lens .............................................................................................................................. 46
2.1.8. cultuur en etniciteit ...................................................................................................................... 48

HOOFDSTUK 3: Sociale structuur ....................................................................................................................... 54

3.1. groepen .................................................................................................................................................. 54
3.1.1. basiskenmerken van groepen ..................................................................................................... 54
3.1.2. soorten groepen ...........................................................................................................................55
3.1.3. het probleem van samenwerken binnen sociale groepen ......................................................... 56

3.2. sociale relaties ........................................................................................................................................59
3.2.1. macht ............................................................................................................................................ 59

1

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

3.2.2. sociale status en rol...................................................................................................................... 60
3.2.3. rolproblemen ................................................................................................................................ 62
3.2.4. statusproblemen .......................................................................................................................... 64

3.3. formele organisaties ............................................................................................................................. 66
3.3.1. de bureaucratie ............................................................................................................................ 66
3.3.2. de organisatie in de praktijk ........................................................................................................ 70
3.4. structurele effecten ............................................................................................................................... 72

HOOFDSTUK 4: institutionalisering en socialisatie ............................................................................................ 81
4.1. institutionalisering ................................................................................................................................. 81
4.1.1. omschrijving .................................................................................................................................. 81
4.1.2. ontstaan van instituties ............................................................................................................... 84
4.1.3. de voortzetting in de tijd van instituties ..................................................................................... 87
4.2. socialisatie ............................................................................................................................................. 90
4.2.1. omschrijving ................................................................................................................................. 90
4.2.2. De belangrijkste socialisatietheorieën ........................................................................................ 90
4.2.3. identiteit en zelfbeeld ................................................................................................................. 101
4.2.4. emoties ........................................................................................................................................ 103
4.2.5. kinderculturen: ‘peergroups’ en socialisatie.............................................................................. 104
4.2.6. rolsocialisatie ............................................................................................................................... 107
4.2.7. socialisatie en structuren ............................................................................................................ 109

HOOFDSTUK 5: sociale controle en deviantie ................................................................................................... 118

5.1. sociale controle ..................................................................................................................................... 118
5.1.1. de morele orde: het ontstaan en de internalisatie van normen en waarden .......................... 118
5.1.2. de politieke orde .......................................................................................................................... 121
5.2. sociologische verklaringen voor deviantie ............................................................................................ 122
5.2.1. het relatieve en normale karakter van deviantie ....................................................................... 122
5.2.2. ontregerling of anomie ............................................................................................................... 123
5.2.3. vervreemding .............................................................................................................................. 127
5.2.4. differentiële associatie ................................................................................................................ 129
5.2.5. de delinquente subcultuur .......................................................................................................... 130
5.2.6. de vraag op haar kop: waarom is iemand niet deviant ............................................................. 132
5.2.7. het etiketteerperspectie ............................................................................................................. 133

HOOFDSTUK 6: sociale stratificatie ................................................................................................................... 137
6.1. het ontstaan van sociale stratificatie ................................................................................................... 137

6.2. stratificatie in landbouwsamenlevingen.............................................................................................. 138
6.2.1. slavernij ........................................................................................................................................ 138
6.2.2. kasten .......................................................................................................................................... 138
6.2.3. standen ........................................................................................................................................ 138
6.3. stratificatie in de industriële samenlevingen: klasse ........................................................................... 139
6.3.1. Marx ............................................................................................................................................. 139
6.3.2. Weber ...........................................................................................................................................141
6.3.3. Marx en Weber vergeleken ........................................................................................................ 142
6.3.4 de uitbreiding van de marxistische en weberiaanse visie: Dahrendorf .................................... 142

2

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

6.3.4. Bourdieu ...................................................................................................................................... 144
6.4. sociale mobiliteit .................................................................................................................................. 145
6.5. hoe worden economische klassen sociale klassen? .............................................................................. 146

6.6. is sociale stratificatie noodzakelijk? ..................................................................................................... 147
6.7. sociale ongelijkheid op basis van geslacht ........................................................................................... 148

HOOFDSTUK 7: religie ........................................................................................................................................ 152
7.1. inleiding .................................................................................................................................................152
7.2. omschrijving ..........................................................................................................................................152
7.2.1. vroege pogingen tot afbakening................................................................................................ 153
7.2.2. hedendaagse, functionalistische en substantiële definities van religie ................................... 157
7.3. het secularisatiedebat ........................................................................................................................... 161
7.3.1. de klassieke secularisatiethese ................................................................................................... 162
7.3.2. de economische theorieën van religieuze betrokkenheid ........................................................ 165
7.3.3. economische ontwikkeling en secularisatie .............................................................................. 166
7.4. religieus fundamentalisme ................................................................................................................... 167

HOOFDSTUK 8: sociale verandering................................................................................................................... 171
8.1. de classificatie van samenlevingen:inleiding ......................................................................................... 171
8.2. niveaus van maatschappelijke organisatie ...........................................................................................172
8.2.1. horde............................................................................................................................................ 172
8.2.2. stam ............................................................................................................................................. 174
8.2.3. stam met opperste gezag ........................................................................................................... 175
8.2.4. staat ............................................................................................................................................. 177
8.2.5. wereldrijken ................................................................................................................................. 178
8.2.6. besluit .......................................................................................................................................... 179
8.3. sociale verandering .............................................................................................................................. 180
8.3.1. inleiding ....................................................................................................................................... 180
8.3.2. theorieën van sociale verandering ............................................................................................. 181
8.3.3. culturele diffusietheorieën ......................................................................................................... 191
8.3.4. de wereldsysteemtheorie van I. Wallerstein ............................................................................. 194
8.3.5. Theorie van de sociale hervormingsbeweging .......................................................................... 196

HOOFDSTUK 9: sociologische benaderingswijzen .......................................................................................... 206
9.1. inhoudelijke richtingen ........................................................................................................................206
9.1.1. structuralisme............................................................................................................................. 206
9.1.2. sociologie van het sociaal handelen ........................................................................................... 210
9.1.3. symbolisch interactionisme ........................................................................................................ 213
9.1.4. interactionele richting ................................................................................................................. 215
9.2. methodologische richtingen ................................................................................................................ 218
9.2.1. functionalisme ............................................................................................................................. 218

3

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

4

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

SOCIOLOGIE
HOOFDSTUK 1: SOCIOLOGIE, EEN EERSTE KENNISMAKING

De sociologie biedt ons een krachtige manier om sociale fenomenen te begrijpen. Een kernconcept is
de sociologische verbeelding. Deze verbeelding helpt ons persoonlijke ervaringen te koppelen aan bredere
sociale structuren en historische contexten. In plaats van individuele problemen te zien als louter
persoonlijke kwesties, toont het aan hoe ze verweven zijn met sociale instituties en economische
omstandigheden. Bijvoorbeeld, de werkloosheid van iemand is vaak het resultaat van bredere economische
trends en niet alleen persoonlijke keuzes. De opleiding van de ouders heeft belang bij de opleiding van de
kinderen.

1.1. INLEIDING: NIET IEDEREEN LEEFT EVEN LANG

- Levensverwachting naar opleidingsniveau:
o Hoe lager het diploma, hoe lager de levensverwachting.
Verklaring: Hogere opleiding leidt tot materiële voordelen en bepaalt ook de persoonlijke
vorming. Men heeft de mogelijkheden en vaardigheden om gezonder te leven en met
bedreigingen om te gaan. Dit leidt tot een hogere levensverwachting

- Sociologie tracht de invloeden van de sociale omgeving op het persoonlijke leven te bestuderen
o Bijvoorbeeld: ouders hoge opleiding, jij ook hoge opleiding

5

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

1.2. DE SOCIOLOGISCHE VERBEELDING

Sociologische verklaring: begint bij sociologische verbeelding, bijvoorbeeld: hoe komt het dat een groep
mensen zonder werk zit. Voor het beantwoorden van die vragen laat de socioloog zijn sociologische
verbeelding werken.
Sociologische verbeelding: Manier van kijken die sociale wetenschappers hebben. De keuzes die mensen
maken, mensen verschillen hierin, en daarvoor zoeken wij verklaringen.

- Stap 1: de biografie: kijken naar levensloop van mensen
o Kiezen van school, werk vinden, werk verliezen, trouwens, kinderen, naar de
jeugdbeweging, …
§ Waarom gaan mensen naar de jeugdbeweging?
à Voor de socioloog zijn de gebeurtenissen die deel uitmaken van een individuele
biografie niet zo individueel, Met andere woorden, ons leven wordt beïnvloed door de
sociale relaties waar we deel van uitmaken.
- Stap 2: kijken hoe levensloop is gelinkt aan sociale omgeving
o Jeugdbeweging: ouders willen zondagmiddag voor zich alleen, ouders hebben ons daar
gebracht
- Stap 3: sociale omgeving die product is van historische ontwikkelingen
o Bijvoorbeeld : Werkeloosheid van 50-plussers is te wijten aan de hogere scholingseisen. In
hun tijd was na het middelbaar werken een realistische keuze.

- Voorbeeld: kiezen voor universiteit
1) Biografie: Wij gaan naar de universiteit omdat mensen naar de universiteit gaan.

Waarom?

2) Sociale omgeving: Bedrijven vragen hooggeschoolden

Waarom?

3) Historische ontwikkelingen: We leven niet meer in een industriesamenleving, maar in
een kennissamenleving

6

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

1.3. VAN GEDRAG TOT SAMENLEVING

De socioloog bekijkt iemands levensverhaal in relatie tot de historische en sociale omgeving waarin het zich
afspeelt. In de volgende stap kijken we naar de bouwstenen van de biografie en hoe deze samenhangen
met de sociale omgeving. We gebruiken hierbij termen als gedrag, sociaal handelen, interactie, context,
structuur en cultuur. Ook gaan we dieper in op de samenhang tussen die begrippen. We doen dit aan de
hand van het onderstaande schema.

1.3.1. GEDRAG

- Gedrag is elke actie of reactie van een individu, M.a.w. gedrag bevat altijd 2 dimensies: zowel een
objectief waarneembare als subjectief waarneembare dimensie
o Objectief waarneembare dimensie van gedrag: de aspecten die door minstens twee
individuen (ego en alter) kunnen worden waargenomen.
§ Bijvoorbeeld: gesproken woord, gebaren en lichamelijke bewegingen.
o Subjectief waarneembare dimensie van gedrag: kan maar door 1 individu worden
waargenomen (ego).
§ Belangrijke component is de motivationele component = de innerlijke, ultieme
drijfveer die iemand aanzet tot gedrag.
• Bijvoorbeeld: seksuele lust (zet aan tot seks)
§ Nog een componenten van de subjectief waarneembare dimensie van gedrag zijn
• de emotionele component:
o innerlijke gevoelens zoals angst en onrust, schaamte, schuld die
aanzetten tot een gedrag
• de cognitieve component:
o beelden die we ons vormen van de werkelijkheid
• en de reflexieve component:
o beeld dat je van jezelf vormt.

- De verschillende dimensies van het gedrag kunnen doorgaans enkel analytisch van elkaar worden
gescheiden, in de werkelijkheid doorkruisen deze elkaar.

7

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

1.3.2. SOCIAAL HANDELEN

- Handelen wordt gekenmerkt door een gerichtheid op een object. Handelen heeft als finaliteit altijd
de realisatie van een doel, het is dus gedrag met een nadrukkelijke doelgerichtheid.
o Bijvoorbeeld: wanneer we kijken naar waar de uitgang van een lokaal zich bevindt, zijn we
het verlaten van dat lokaal al aan het voorbereiden.
§ kijken is hier dus een handeling met een bepaald doel, namelijk te weten komen hoe
we de zaal uitkomen.
- Wanneer een handeling zonder problemen/obstakels verloopt, zijn we ons niet helemaal bewust
van de mentale voorbereiding. Door de doelgerichtheid krijgt het handelen een betekenis. De
betekenis van een handeling is gelijk aan de mentale voorbereiding of projectie van de voltooide
handeling.
o Bijvoorbeeld: wanneer een observeerder me vraagt wat ik doe, zal ik antwoorden dat ik het
lokaal verlaat/ de stappen die ik zet, hebben als betekenis het verlaten van het lokaal.
à met andere woorden de betekenis van een handeling valt samen met de mentale
projectie die aan de handeling voorafgaat.

- Volgens weber kunnen we spreken van sociaal handelen wanneer de actor bij het plannen van
zijn/haar handelen, rekening houdt huidige, toekomstige of vroegere handelingen van anderen.
- Weber maakte ook een typologie (indeling) van sociaal handelen, waarbij een onderscheid tussen
vijf types van sociaal handelen wordt gemaakt:
o INSTRUMENTEEL RATIONEEL HANDELEN (ZWECKRATIONAL) p5
o WAARDERATIONEEL HANDELEN (WERTRATIONAL) p6
o AFFECTIEF HANDELEN p6
o TRADITIONEEL HANDELEN p7
o REFLEXIEF HANDELEN p7

8

,Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

- INSTRUMENTEEL RATIONEEL HANDELEN (ZWECKRATIONAL)

§ Hoe, gegeven de condities en middelen, kan het doel zo efficiënt mogelijk
worden bereikt?
• Actoren willen een bepaald doel bereiken binnen een specifieke
handelingssituatie
• Die handelingssituatie bestaat uit andere mensen en/ of objecten.
• Actoren hebben 2 soorten verwachtingen met betrekking tot die
objecten of mensen:
o De voorwaarden/condities zijn factoren die niet beïnvloed
kunnen worden door de actor, maar waar hij wel rekening mee
moet houden. Deze condities vormen de vaste "spelregels" van
de situatie. Werkt conditionerend
o De Middelen: objecten/ mensen zijn elementen die wel
aangepast of gemanipuleerd kunnen worden door de actor om
het doel te bereiken. Deze middelen zijn hulpmiddelen die de
actor inzet. Werkt faciliterend.
• De actoren wegen af welke middelen het best geschikt zijn op een
bepaald doel te bereiken

VOORBEELD: Stel, je wil op tijd komen voor een sollicitatiegesprek. Je bent
de "actor" en je doel is "op tijd bij de afspraak zijn":

• Condities/voorwaarden:
o Verkeer op de weg
o Afstand naar de locatie
• Middelen (mensen en/of objecten)
o Hoe je reist: auto, vliegtuig, openbaar vervoer, je
ziet dat er veel file is en kiest ervoor de trein te
nemen.

9

, Bachelor Politieke Wetenschapen 2024-2025

- WAARDERATIONEEL HANDELEN (WERTRATIONAL)
o Bewust geloof in de waardevolheid van de handeling staat centraal
§ Waarde kan van ethische, esthetische, religieuze of andere aard zijn
§ De handeling op zichzelf is waardevol en niet het realiseren van een doen.
• Draait om het volgen van eisen die de actor als bindend inschat.
• Bij waarderationeel handelen volgen mensen een religieuze roeping,
laten ze zich leiden door een inherent plichtsgevoel of streven ze
schoonheid of persoonlijke loyaliteit na.
§ Onderscheid waarderationeel handelen en instrumenteel handelen is analytisch
(hiermee bedoelen we dat sociologen dit onderscheid denkmatig aanbrengen):
• De facto zal het zo zijn dat waarderationeel handelen ook binnen een
situatie plaatsvindt met middelen en condities, dus hoe onderscheiden
we die dan?
o Om te bepalen of een handeling waarderationeel of
instrumenteel rationeel is, moeten we nagaan welk aspect de
bovenhand haalt:
§ Efficiëntie
§ De waardevolheid van de handeling zelf

VOORBEELD: een vrijwilliger helpt vluchtelingen omdat hij het moreel
juist vindt om mensen in nood te helpen, zelfs als het hem tijd en energie
kost zonder daar iets voor terug te krijgen.
- AFFECTIEF HANDELEN:
o Handelen gedreven door het navolgen van gevoelens
§ Grensgeval binnen de typologie handelen, is een beetje onbewust handelen
§ Kan bestaan uit een ongecontroleerde reactie op een bepaalde stimulus.
§ Handelingen gedreven door gevoelens kunnen ook een handelingen zijn die
betekenisvol worden vanuit de emotie zelf.

VOORBEELD:
Een vader juicht uitbundig als zijn dochter een doelpunt maakt in een voetbalwedstrijd.
à De handeling (juichen) komt puur voort uit een emotionele impuls (blijdschap) en niet
omdat het een specifiek doel dient of een rationele afweging weerspiegelt.

10

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper blokker123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,00. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 77286 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen